Dự kiến, trong tháng này, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 13/2019/NĐ-CP về doanh nghiệp khoa học và công nghệ. Với nhiều chính sách mới được bổ sung, dự thảo Nghị định đang nhận được sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp với kỳ vọng sẽ tạo ra bước chuyển mình trong thời gian tới.
Mới đáp ứng 30% mục tiêu
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, sau 6 năm triển khai Nghị định 13/2019/NĐ-CP về doanh nghiệp khoa học và công nghệ (KHCN), số lượng doanh nghiệp KHCN được cấp còn hạn chế so với tiềm năng, về cơ bản mới chỉ đáp ứng 30% mục tiêu đặt ra tại các chiến lược phát triển KHCN. Trong đó, số doanh nghiệp KHCN hình thành từ các viện, trường hoặc chuyển đổi từ các tổ chức KHCN công lập rất hạn chế, chiếm tỷ lệ nhỏ trong số doanh nghiệp KHCN được cấp giấy chứng nhận.
Cùng với đó, số lượng doanh nghiệp KHCN được thụ hưởng chính sách ưu đãi hạn chế; cơ sở dữ liệu về doanh nghiệp KHCN không đầy đủ, thiếu thông tin, chưa được kiểm chứng. Một trong những nghĩa vụ của doanh nghiệp KHCN là phải báo cáo kết quả hoạt động (nếu không báo cáo trong 3 năm sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận), tuy nhiên số lượng doanh nghiệp tuân thủ chỉ chiếm 30% – 40%…
Lý giải nguyên nhân, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, do chủ thuyết về mô hình doanh nghiệp KHCN chưa phù hợp. Việc xác định doanh nghiệp KHCN được hình thành chủ yếu từ thương mại hóa kết quả KHCN được tạo ra từ các viện, trường chưa phù hợp với thực tiễn; quy định pháp lý còn nhiều rào cản, đặc biệt là các quy định liên quan đến quản lý tài sản công và quy định về phòng, chống tham nhũng, dẫn đến khó thực thi chính sách về doanh nghiệp KHCN.
Mặc dù hệ thống quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp KHCN đã được hình thành, song nhìn chung yêu cầu đối với hệ thống quản lý ở các tỉnh vẫn chưa đáp ứng yêu cầu do thiếu sự quan tâm của lãnh đạo, thiếu cán bộ, năng lực thực hiện chính sách chưa đáp ứng. Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến chính sách phát triển doanh nghiệp KHCN chưa đạt được kết quả tương xứng với tiềm năng.
Mặt khác, dù doanh nghiệp KHCN được xác định là đối tượng thụ hưởng chính sách ưu đãi đầu tư, nhưng các chính sách hỗ trợ chưa có điểm nổi bật, đặc thù so với các loại hình doanh nghiệp có ứng dụng công nghệ khác, dẫn đến những doanh nghiệp đã hưởng theo các chính sách ưu đãi đầu tư khác rồi không có nhu cầu chứng nhận doanh nghiệp KHCN. Nguồn lực từ ngân sách triển khai để hỗ trợ doanh nghiệp KHCN chưa được tập trung; trong giai đoạn 2007 – 2024, chỉ có 1 chương trình quốc gia hỗ trợ cho doanh nghiệp KHCN với nguồn lực hạn chế…
Trên thực tế, phát triển doanh nghiệp KHCN là một trong những nhiệm vụ trọng yếu trong chiến lược phát triển KHCN của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết số 41-NQ/TW về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới khẳng định: cần có chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa mở rộng quy mô, nâng cao sức cạnh tranh, năng lực sản xuất, phát triển mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng đổi mới sáng tạo, ứng dụng KHCN, kinh tế số, kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn… Gần đây nhất, Nghị quyết số 57-NQ/TW cũng nhấn mạnh việc thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Nhằm thể chế hóa quan điểm lãnh đạo của Đảng, tại Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thay thế Luật Khoa học và công nghệ 2013. Do vậy, nhiều nội dung tại Nghị định 13/2019/NĐ-CP không còn phù hợp, cần thay thế để thống nhất với hệ thống pháp luật.
Có chính sách riêng cho doanh nghiệp khởi nghiệp
Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 13/2019/NĐ-CP có một số điểm mới đáng chú ý. Chẳng hạn, về điều kiện chứng nhận doanh nghiệp KHCN, ngoài điều kiện chung như được thành lập và đang hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, tạo ra sản phẩm KHCN từ một trong các kết quả KHCN được sở hữu hoặc sử dụng hợp pháp thì còn có điều kiện theo quy mô doanh nghiệp (lớn, vừa, nhỏ). Các tiêu chí về chi cho KHCN, bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D) được thiết kế thành các tiêu chí định lượng cụ thể nhằm đo lường năng lực nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp, bảo đảm doanh nghiệp KHCN là lực lượng doanh nghiệp có khả năng hấp thụ, làm chủ công nghệ, từ đó tiến tới nâng cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp.
Về các chính sách ưu đãi, hỗ trợ, dự thảo Nghị định đã bổ sung ưu đãi về thuế suất 10% căn cứ theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2025; đề xuất mức 200% chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị quyết số 68-NQ/TW; bổ sung chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân cho các chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực tham gia nhiệm vụ R&D của doanh nghiệp; bổ sung quy định đất sử dụng cho mục đích nghiên cứu khoa học được miễn tiền thuê đất cho cả thời hạn thuê căn cứ quy định tại Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo… Những sửa đổi này được các doanh nghiệp KHCN đánh giá cao.
Ông Huỳnh Thanh Vạn, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn hỗ trợ khởi nghiệp Quốc gia phía Nam cho rằng, dự thảo xác định điều kiện để cấp chứng nhận doanh nghiệp KHCN theo từng quy mô là rất phù hợp thực tiễn và bảo đảm đánh giá được đóng góp của doanh nghiệp KHCN vào phát triển kinh tế, xã hội. Dự thảo đưa ra tiêu chí doanh nghiệp KHCN phải có bộ phận R&D tối thiểu 2 nhân lực sẽ khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ về R&D, chuyển giao đổi mới công nghệ.
Ông Vạn đề xuất, cần lưu ý tới các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) về KHCN. Thực tế, nhiều sinh viên mới ra trường đã có những ý tưởng khởi nghiệp công nghệ nhưng họ rất thiếu vốn để triển khai. Nếu phát triển được những doanh nghiệp này sẽ góp phần cho mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp hoạt động vào 2030, gia tăng số lượng doanh nghiệp KHCN. “Cần có chính sách riêng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp KHCN”.
Các chính sách hỗ trợ bao gồm thuế, đất đai, đấu thầu, tín dụng đã cơ bản đáp ứng mong đợi của doanh nghiệp, song, cần thiết kế quy định rõ ràng, bảo đảm dễ thực hiện cho cả phía doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý. Thủ tục cấp chứng nhận doanh nghiệp KHCN cũng cần thuận lợi, thông thoáng để khuyến khích doanh nghiệp tham gia.