Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh thu hút dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước, việc cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt là thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, luôn là yêu cầu cấp thiết nhằm tạo lập môi trường đầu tư minh bạch, thông thoáng. Tại dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh, Bộ Tài chính đã đề xuất một loạt sửa đổi, bổ sung quan trọng liên quan đến quy trình này. Những điểm sửa đổi không chỉ giải quyết các vướng mắc tồn tại nhiều năm qua mà còn định hướng cho một cơ chế quản lý đầu tư hiện đại, phù hợp với thực tiễn.
Loại bỏ thủ tục không cần thiết
Một trong những điểm mới nổi bật của dự thảo là việc quy định rõ các trường hợp không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Điều này nhằm đơn giản hóa quy trình, tránh trùng lặp và tiết kiệm thời gian cho nhà đầu tư. Theo dự thảo, các dự án đã được xác định rõ trong quy hoạch ngành quốc gia hoặc quy hoạch tỉnh về tên dự án, quy mô, mục tiêu, địa điểm… sẽ được miễn thủ tục này. Bên cạnh đó, các dự án lựa chọn nhà đầu tư thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất, hoặc các trường hợp nhà đầu tư trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản, xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp cũng được miễn trừ. Cách tiếp cận này cho thấy sự thay đổi tư duy từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, chú trọng vào những dự án có tác động lớn thay vì kiểm soát dàn trải.
Thu hẹp diện dự án cần chấp thuận
Dự thảo cũng thu hẹp phạm vi dự án bắt buộc phải chấp thuận chủ trương đầu tư, tập trung vào các dự án có ảnh hưởng lớn đến môi trường, quốc phòng, an ninh hoặc thuộc lĩnh vực quan trọng như cảng biển, sân bay, khu công nghiệp, khu đô thị. Đặc biệt, những dự án được Nhà nước giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá hoặc có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất sẽ vẫn cần sự chấp thuận, bảo đảm việc sử dụng tài nguyên đất đai đúng định hướng phát triển. Đây được xem là bước đi cân bằng giữa tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư và vẫn giữ vai trò quản lý chặt chẽ của Nhà nước đối với những lĩnh vực nhạy cảm.
Điều chỉnh thẩm quyền quyết định
Một điểm thay đổi đáng chú ý là việc dự thảo đề xuất trao thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh thay vì tập thể UBND cấp tỉnh. Sự thay đổi này nhằm phù hợp với nguyên tắc tổ chức chính quyền địa phương, đề cao trách nhiệm người đứng đầu, đồng thời rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Ở cấp Trung ương, chỉ còn hai thẩm quyền chính là Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch UBND tỉnh, đồng thời phân cấp toàn bộ các dự án trước đây thuộc thẩm quyền Quốc hội về cho Thủ tướng Chính phủ. Với những dự án đặc biệt quan trọng, mang tính chất chiến lược hoặc cần chính sách đặc thù, Thủ tướng Chính phủ sẽ xem xét, quyết định sau khi có ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Trong thực tiễn, việc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư đã gây ra không ít khó khăn cho các địa phương. Dự thảo lần này đã làm rõ và mở rộng các trường hợp được áp dụng cơ chế đồng thời, bao gồm các dự án mà Nhà nước giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu giá, đấu thầu, hoặc trường hợp đặc biệt theo quy định của pháp luật về đấu thầu. Quy định này nhằm khắc phục sự thiếu thống nhất trong cách hiểu và cách áp dụng giữa các cơ quan, góp phần tạo sự minh bạch và đồng bộ.
Một cải cách quan trọng khác là việc tinh gọn các nội dung thẩm định trong quá trình chấp thuận chủ trương đầu tư. Những vấn đề không cần thiết phải xem xét ngay từ giai đoạn đầu, như công nghệ hay tiến độ xây dựng nhà ở, sẽ được lược bỏ. Thay vào đó, trọng tâm thẩm định sẽ là sự phù hợp của dự án với các quy hoạch liên quan (quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh). Cách tiếp cận này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn hạn chế sự chồng chéo, trùng lặp giữa các bước triển khai dự án.
Hướng tới môi trường đầu tư minh bạch, cạnh tranh
Những sửa đổi, bổ sung nêu trên cho thấy nỗ lực lớn trong việc tạo lập một môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch và cạnh tranh. Việc phân cấp, đơn giản hóa thủ tục, đồng thời vẫn giữ sự giám sát chặt chẽ với các dự án lớn, quan trọng phản ánh định hướng quản lý nhà nước hiện đại: vừa bảo đảm thu hút đầu tư, vừa bảo vệ lợi ích công cộng.
Có thể thấy, nếu các đề xuất tại dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh được thông qua, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ trở nên gọn nhẹ hơn, rõ ràng hơn, phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế và đáp ứng mong đợi của cộng đồng doanh nghiệp. Đây chính là bước đi quan trọng để Việt Nam nâng cao sức hút đầu tư, đồng thời củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào tính ổn định và minh bạch của hệ thống pháp luật.