Bộ Nội vụ vừa hoàn thiện Dự thảo Nghị định về phân loại đơn vị hành chính và gửi Bộ Tư pháp thẩm định trước khi trình Chính phủ xem xét, thông qua. Nghị định này sẽ thay thế Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13, tạo lập khung pháp lý mới, phù hợp với bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương sau sắp xếp giai đoạn 2025 và sự xuất hiện mô hình “đặc khu”.
- Cơ sở pháp lý của việc ban hành Nghị định
- Điều 3 Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 quy định về nguyên tắc tổ chức chính quyền theo 2 cấp: cấp tỉnh và cấp xã.
- Thực tiễn sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2025 đã làm thay đổi cơ bản về quy mô dân số, diện tích, điều kiện phát triển, vượt xa ngưỡng chuẩn được xây dựng trong Nghị quyết 1211.
- Sự xuất hiện mô hình “đặc khu” chưa từng được quy định trước đây, đòi hỏi tiêu chí, cơ chế phân loại mới để phản ánh đúng thực tiễn.
Việc ban hành Nghị định mới là cần thiết để bảo đảm cơ sở pháp lý thống nhất, minh bạch cho việc xác định tiêu chí, trình tự, thủ tục và thẩm quyền trong phân loại đơn vị hành chính.
- Nguyên tắc và mục tiêu phân loại
- Bảo đảm phản ánh sát thực trạng quy mô, điều kiện phát triển, đặc thù vùng miền và năng lực quản trị của chính quyền địa phương.
- Làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng bộ máy tinh gọn, phân cấp quản lý hợp lý và bố trí nguồn lực công bằng, hiệu quả.
- Trực tiếp ảnh hưởng đến chế độ, chính sách tiền lương, phụ cấp, biên chế cán bộ, công chức của chính quyền địa phương.
- Hệ thống phân loại đơn vị hành chính
Dự thảo Nghị định cơ bản kế thừa hệ thống phân loại hiện hành, theo đó:
- Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh: đơn vị hành chính loại đặc biệt (được xác định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương).
- Các đơn vị hành chính khác được phân thành 3 loại (I, II, III) theo phương thức chấm điểm.
(1) Đơn vị hành chính cấp tỉnh
5 nhóm tiêu chuẩn, tổng tối đa 100 điểm:
- Quy mô dân số: 10–20 điểm.
- Diện tích tự nhiên: 10–20 điểm.
- Số lượng đơn vị hành chính trực thuộc: 6–10 điểm.
- Điều kiện kinh tế – xã hội (11 tiêu chí): 18–40 điểm.
- Yếu tố đặc thù: 0–10 điểm.
(2) Đơn vị hành chính cấp xã
4 nhóm tiêu chuẩn, tổng tối đa 100 điểm:
- Quy mô dân số: 15–25 điểm.
- Diện tích tự nhiên: 15–25 điểm.
- Điều kiện kinh tế – xã hội (7 tiêu chí): 21–40 điểm.
- Yếu tố đặc thù: 0–10 điểm.
(3) Phường
- Cũng phân thành 3 loại, dựa trên 4 nhóm tiêu chuẩn như xã, nhưng có điều chỉnh ngưỡng điểm để phù hợp với đặc thù đô thị.
(4) Đặc khu
- Nếu được phân loại đô thị → áp dụng tiêu chuẩn phân loại của phường.
- Các trường hợp khác → áp dụng tiêu chuẩn phân loại của xã.
- Điểm yếu tố đặc thù tối đa: 10 điểm.
(5) Cơ chế điểm ưu tiên
Bổ sung tối đa 10 điểm ưu tiên đối với:
- Đơn vị hành chính có quy mô vượt trội (tỉnh, xã có diện tích tự nhiên ≥ 300% chuẩn; phường có dân số ≥ 300% chuẩn).
- Đơn vị hành chính ở khu vực đặc biệt khó khăn.
- Đơn vị hành chính giữ vai trò trung tâm phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh/thành phố hoặc liên xã, liên phường.
- Tác động dự kiến
- Chính sách tiền lương, phụ cấp và biên chế sẽ được điều chỉnh theo loại đơn vị hành chính mới.
- Nguồn lực tài chính, nhân sự được phân bổ theo mức độ phát triển và đặc thù từng địa phương.
- Khung pháp lý minh bạch, thống nhất cho phân cấp quản lý và tổ chức chính quyền địa phương.
- Tạo điều kiện để hình thành cơ chế quản trị địa phương tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm công bằng giữa các vùng miền.