Thời gian qua phát sinh không ít phản ánh về tình trạng hồ sơ mời thầu (HSMT) đưa ra những yêu cầu mang tính thủ tục, hình thức, cản trở sự tham gia của nhà thầu. Mới đây, một số quy định pháp luật đấu thầu cùng pháp luật chuyên ngành liên quan đã được điều chỉnh, thay đổi, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc gỡ bỏ các thủ tục vô hình này.
Từ ngày 1/7/2025, hai thủ tục hành chính liên quan đến việc cấp mới và cấp lại chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng bị bãi bỏ. Cụ thể, theo quy định tại Điều 56 Luật Đường sắt 2025, tổ chức tham gia hoạt động xây dựng không cần phải có chứng chỉ năng lực theo quy định của Luật Xây dựng 2014, bao gồm tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng; khảo sát xây dựng; lập thiết kế quy hoạch xây dựng; thiết kế, thẩm tra thiết kế xây dựng; thi công xây dựng công trình; tư vấn giám sát thi công xây dựng công trình… Thay vào đó, tổ chức tham gia hoạt động xây dựng tự công khai thông tin về năng lực. Sở Xây dựng có trách nhiệm kiểm tra, xử lý vi phạm trong việc chấp hành các quy định về điều kiện năng lực hoạt động của chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động xây dựng trên địa bàn do mình quản lý.
Cũng liên quan đến điều kiện năng lực hoạt động của tổ chức, từ ngày 1/7/2025, Luật Phòng cháy, chữa cháy (PCCC) và cứu nạn, cứu hộ 2024 và Nghị định số 105/2025/NĐ-CP có hiệu lực thi hành, bãi bỏ các quy định dịch vụ PCCC là ngành nghề kinh doanh có điều kiện cho các nhóm: tư vấn thiết kế, tư vấn thẩm định, tư vấn giám sát về PCCC; tư vấn kiểm tra, kiểm định kỹ thuật về PCCC; tư vấn chuyển giao. Với quy định mới, khi dự thầu, nhà thầu không phải nộp Giấy xác nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ PCCC như trước. Khi không còn rào cản, các nhà thầu sẽ rút ngắn được quy trình chuẩn bị hồ sơ dự thầu (HSDT), đồng thời, thu hút nhiều nhà thầu tham dự thầu, từ đó gia tăng tính cạnh tranh.
Bên cạnh diễn biến pháp luật chuyên ngành bãi bỏ nhiều thủ tục về điều kiện năng lực hoạt động của tổ chức, pháp luật đấu thầu cũng đơn giản hóa thủ tục, tài liệu dự thầu. Tại Thông tư số 79/2025/TT-BTC (có hiệu lực ngày 4/8/2025), các mẫu HSMT xây lắp quy định, đối với thiết bị thi công chủ yếu thuộc sở hữu của nhà thầu, chỉ cần cung cấp một trong các tài liệu: giấy đăng ký thiết bị hoặc hợp đồng, hóa đơn mua hàng hoặc giấy đăng kiểm, kiểm định theo quy định của pháp luật, mà không cần cung cấp bất kỳ tài liệu nào khác để chứng minh khả năng huy động thiết bị thi công chủ yếu, kể cả trong trường hợp chủ đầu tư có các yêu cầu khác. Đối với thiết bị không thuộc sở hữu của nhà thầu, chỉ cần cung cấp hợp đồng nguyên tắc với bên cho thuê, đồng thời kèm theo một trong các tài liệu sau: giấy đăng ký thiết bị hoặc hợp đồng, hóa đơn mua hàng hoặc giấy đăng kiểm, kiểm định theo quy định của pháp luật. Việc quy định cụ thể, rõ ràng, lượng hóa các loại tài liệu được chấp nhận như trên sẽ góp phần giảm gánh nặng thủ tục cho nhà thầu, giảm thiểu kiến nghị, khiếu nại phức tạp trong đấu thầu.
Tương tự, mẫu HSMT tư vấn ban hành kèm theo Thông tư số 79/2025/TT-BTC hướng dẫn, đối với nhân sự chủ chốt, nếu pháp luật quản lý ngành, lĩnh vực có quy định nhân sự phải có trình độ, bằng cấp chuyên môn cụ thể để được cấp giấy phép hành nghề/chứng chỉ chuyên môn thì trong HSMT ngoài yêu cầu về giấy phép hành nghề/chứng chỉ chuyên môn, không được yêu cầu về trình độ, bằng cấp cụ thể của nhân sự chủ chốt. Mẫu HSMT dịch vụ phi tư vấn cũng quy định, HSMT không được yêu cầu nhà thầu nộp lý lịch tư pháp của nhân sự để chứng minh cho nội dung đánh giá này. Quy định mới được xem là giải pháp tháo gỡ bất cập phổ biến bấy lâu nay trong lĩnh vực dịch vụ phi tư vấn, đặc biệt là các gói thầu cung ứng dịch vụ vệ sinh trong cơ sở y tế, khi HSMT thường yêu cầu nhà thầu phải nộp sơ yếu lý lịch xác nhận không vi phạm pháp luật trước thời điểm đóng thầu, hoặc lý lịch tư pháp đối với nhân sự được đề xuất.
Nhiều nhà thầu đánh giá, việc liên tục rà soát, bãi bỏ các điều kiện hành nghề và thủ tục không còn phù hợp mang lại lợi ích kép: vừa giảm gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp, vừa nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy quyết tâm cải cách thủ tục hành chính, xây dựng môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch. Tuy nhiên, việc chuyển mô hình quản lý từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm sẽ tăng trách nhiệm cho các cơ quan quản lý trong việc tăng cường kiểm tra thực tế về năng lực, chất lượng công trình và quy trình hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp.