Nghị định số 242/2025/NĐ-CP quy định về quản lý, sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài. Đây là văn bản pháp lý quan trọng, thay thế và cập nhật nhiều quy định mới về quản lý tài chính đối với các chương trình, dự án sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi.
I. Nguyên tắc kiểm soát chi nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi
(Căn cứ Điều 68 Nghị định 242/2025/NĐ-CP)
Việc kiểm soát chi nhằm đảm bảo tính hợp pháp, đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi, được thực hiện theo các nguyên tắc sau:
- Áp dụng theo quy định của ngân sách nhà nước
Công tác kiểm soát và thanh toán vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi được thực hiện tương tự như quy trình kiểm soát chi nguồn vốn ngân sách nhà nước, bảo đảm đúng dự toán và phù hợp với điều ước quốc tế, thỏa thuận vay đã ký kết với nhà tài trợ nước ngoài.
- Phạm vi kiểm soát chi
Mọi hoạt động chi của chương trình, dự án đều phải được kiểm soát, bao gồm cả các khoản chi theo phương thức thư tín dụng (L/C) hoặc ủy quyền cho bên nước ngoài chi trực tiếp.
Việc chi tiêu phải phù hợp với dự toán được duyệt, điều ước quốc tế, và quy định tài chính trong nước.
- Kiểm soát chi theo hình thức cấp phát hoặc vay lại
Đối với chương trình, dự án:
- Được ngân sách nhà nước cấp phát toàn bộ: Thực hiện kiểm soát chi như nguồn vốn ngân sách nhà nước.
- Áp dụng vay lại một phần theo tỷ lệ: Thực hiện kiểm soát chi trong phạm vi kế hoạch vốn nước ngoài và kế hoạch vốn cho vay lại hằng năm được duyệt.
- Trình tự, thủ tục và hồ sơ kiểm soát chi
Thực hiện theo quy định của pháp luật về thủ tục hành chính trong lĩnh vực Kho bạc Nhà nước, bao gồm hồ sơ đề nghị thanh toán, đề nghị xác nhận chi phí hợp lệ đối với từng loại vốn (đầu tư hoặc sự nghiệp).
- Thời hạn kiểm soát chi
- Khoản tạm ứng: Hồ sơ gửi đến cơ quan kiểm soát chi trước ngày 31/12 năm kế hoạch.
- Khoản thanh toán khối lượng hoàn thành: Kiểm soát chi đến ngày 31/01 năm sau.
- Dự án vay lại theo hạn mức tín dụng (ký trước năm 2017)
Các khoản vay này áp dụng theo quy định của tổ chức tín dụng sử dụng vốn vay lại và điều ước quốc tế cụ thể.
Tổ chức tín dụng chịu trách nhiệm về tính hợp pháp, hợp lệ của hồ sơ và sao kê chi tiêu gửi Bộ Tài chính.
- Dự án hoặc hợp phần vay lại toàn bộ
Việc kiểm soát chi thực hiện theo Hợp đồng cho vay lại và hướng dẫn tại khoản (3) Điều 68.
- Trách nhiệm của chủ dự án
Chủ dự án có trách nhiệm:
- Lựa chọn nhà thầu đúng quy định;
- Đảm bảo tính hợp pháp của khối lượng, đơn giá, dự toán, chất lượng công trình;
- Quản lý và sử dụng vốn đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả;
- Tuân thủ tỷ lệ vay lại được phê duyệt chậm nhất vào năm hoàn thành dự án.
- Cơ quan kiểm soát chi nguồn vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi
(Căn cứ Điều 69 Nghị định 242/2025/NĐ-CP)
II. Cơ quan kiểm soát chi được phân định rõ ràng, tránh chồng chéo giữa các cơ quan nhà nước, gồm:
- Kho bạc Nhà nước các cấp
- Kiểm soát hồ sơ thanh toán của các dự án được ngân sách nhà nước cấp phát toàn bộ, hoặc cấp phát một phần, vay lại một phần, và các dự án vay lại của UBND cấp tỉnh.
- Cơ quan cho vay lại được Bộ Tài chính ủy quyền
- Thực hiện kiểm soát hồ sơ thanh toán của dự án vay lại toàn bộ.
- Các trường hợp đặc biệt khác
- Bộ Tài chính sẽ xác định cơ quan kiểm soát chi phù hợp, bảo đảm một hoạt động chi chỉ có một cơ quan kiểm soát.
III. Hình thức rút vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi
(Căn cứ Điều 71 Nghị định 242/2025/NĐ-CP)
Tùy thuộc vào loại chương trình, dự án và cơ chế tài chính, việc rút vốn được thực hiện theo hai nhóm chính:
- Rút vốn về ngân sách
Áp dụng đối với:
- Khoản hỗ trợ ngân sách trực tiếp; hoặc
- Phương thức tài trợ dựa trên kết quả (PforR).
Vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi được giải ngân trực tiếp vào ngân sách nhà nước để thực hiện các mục tiêu chi tiêu công đã được phê duyệt.
- Rút vốn theo chương trình, dự án
Áp dụng một hoặc nhiều hình thức sau:
- Thanh toán trực tiếp: Nhà tài trợ thanh toán trực tiếp cho nhà thầu, nhà cung cấp.
- Thanh toán theo thư tín dụng (L/C).
- Hoàn vốn: Hoàn trả phần vốn trong nước đã chi cho chương trình, dự án.
- Tài khoản tạm ứng: Mở tài khoản riêng để tạm ứng, chi tiêu và thanh quyết toán với nhà tài trợ.