Ngày 22/9, Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Bộ Tài nguyên & Môi trường đã tổ chức hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai” với sự tham gia của 34 địa phương trên cả nước. Đây là một trong những bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ khó khăn, hoàn thiện thể chế và phát huy tối đa nguồn lực từ đất đai cho phát triển kinh tế – xã hội.
Những “điểm nghẽn” lớn trong quản lý và sử dụng đất đai
- Chồng chéo pháp luật, quy định chưa đồng bộ
- Luật Đất đai có mối quan hệ chặt chẽ với nhiều luật khác như Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn. Tuy nhiên, thực tế thi hành cho thấy vẫn còn những mâu thuẫn, thiếu thống nhất, đặc biệt trong vấn đề đấu giá tài sản, đấu thầu dự án, quy hoạch sử dụng đất.
- Nhiều quy định về bồi thường, giải phóng mặt bằng đã lạc hậu, không còn phù hợp, gây khó khăn cho công tác quản lý và phát sinh khiếu kiện.
- Cơ chế định giá đất còn nhiều bất cập
- Việc tăng mạnh bảng giá đất để tiệm cận giá thị trường đã kéo theo nhiều hệ lụy: nghĩa vụ tài chính của người dân và doanh nghiệp tăng cao, chi phí bồi thường – giải phóng mặt bằng đội lên, dẫn đến đình trệ nhiều dự án và làm gia tăng tranh chấp, khiếu kiện.
- Thiếu quy định chuyển tiếp rõ ràng cho dự án kéo dài nhiều giai đoạn
- Nhiều dự án đầu tư gặp vướng mắc khi đi qua các thời kỳ pháp luật khác nhau, nhưng chưa có cơ chế xử lý cụ thể, gây chậm trễ trong triển khai.
- Khó khăn trong tổ chức thực hiện tại địa phương
- Nguồn nhân lực hạn chế trong công tác địa chính, điển hình như tại Phú Thọ, một cán bộ phải phụ trách trên 100 dự án giải phóng mặt bằng, dẫn tới ách tắc.
- Vấn đề tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất chưa được quy định rõ ràng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người dân.
- Thủ tục hành chính còn rườm rà
- Người sử dụng đất phải thực hiện nhiều bước tại cơ quan thuế và Văn phòng Đăng ký đất đai để hoàn tất nghĩa vụ tài chính, trong khi pháp luật chưa có sự thống nhất.
- Quy định nộp nghĩa vụ tài chính qua một số ngân hàng quốc doanh gây bất tiện, đặc biệt vào cuối tuần khi ngân hàng không làm việc.
- Khó khăn trong cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho đồng bào dân tộc thiểu số
- Do thiếu hồ sơ pháp lý lịch sử, hệ thống đo đạc bản đồ chưa chính xác, nhiều hộ dân gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng và các chính sách hỗ trợ phát triển.
Định hướng sửa đổi và giải pháp tháo gỡ
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai đang được xây dựng với mục tiêu thể chế hóa tinh thần Nghị quyết 69-NQ/TW, tập trung vào bốn nhóm vấn đề lớn:
- Đơn giản hóa thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.
- Đảm bảo tính đồng bộ với các luật liên quan, đặc biệt là Luật Đầu tư PPP, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn.
- Hoàn thiện cơ chế đấu giá, đấu thầu, quy định chuyển tiếp, tháo gỡ khó khăn cho các dự án kéo dài qua nhiều giai đoạn pháp lý.
- Ứng dụng công nghệ số trong quản lý đất đai, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia thống nhất, liên thông giữa các bộ, ngành, địa phương, giúp minh bạch thông tin, giảm thủ tục hành chính và hạn chế tiêu cực.
- Giải pháp mang tính bền vững là hoàn thiện khung pháp lý theo hướng minh bạch, dễ thực thi, đồng thời đẩy mạnh số hóa, liên thông dữ liệu và tăng cường nhân lực chuyên trách tại địa phương.
Việc sửa đổi Luật Đất đai không chỉ giải quyết các vướng mắc hiện tại mà còn có ý nghĩa chiến lược, giúp khai thông nguồn lực đất đai – một trong những nguồn lực quan trọng nhất cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.