Ngày 25/6/2025, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế giá trị gia tăng; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công (gọi tắt là Luật sửa 8 Luật), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.
Trong đó, Luật Đấu thầu có nhiều nội dung sửa đổi lớn, được kỳ vọng sẽ tháo gỡ vướng mắc, nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác đấu thầu, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và những vấn đề mới đặt ra.
Tại các phiên thảo luận về Dự thảo Luật trước khi thông qua, các ý kiến của đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhấn mạnh yêu cầu phải sửa đổi Luật Đấu thầu để khắc phục hạn chế, bất cập, đồng thời bảo đảm tháo gỡ được vướng mắc, thật sự đáp ứng yêu cầu: hiệu quả cao nhất, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án và thực hiện được các công trình, dự án tốt nhất.
Thay đổi lớn về nguyên tắc áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu
Khoản 17 Điều 1 Luật sửa 8 Luật, bổ sung Điều 29b. Nguyên tắc áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu: Chủ đầu tư áp dụng một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu quy định tại khoản 1 Điều 20 của Luật này trong các trường hợp và đáp ứng điều kiện quy định tại các Điều 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29 và 29a của Luật này. Trường hợp gói thầu đáp ứng điều kiện áp dụng của một trong các hình thức lựa chọn nhà thầu quy định tại điểm a và điểm c khoản 1 Điều 20 của Luật này nhưng chủ đầu tư quyết định không áp dụng các hình thức này thì được áp dụng một trong các hình thức quy định tại điểm b khoản 1 Điều 20 của Luật này mà không phải tuân thủ điều kiện của hình thức tương ứng.
Có ý kiến ĐBQH cho rằng đấu thầu hiện nay còn hình thức, thiếu minh bạch, dẫn đến thông thầu, bán thầu, thuê khoán qua loa, không xác định được trách nhiệm cá nhân, dẫn đến không chọn được nhà thầu thực sự giỏi, chất lượng công trình kém, tiến độ chậm, gây lãng phí nguồn lực… Cần thay đổi tư duy quản lý để bảo đảm nhà thầu thực hiện công trình nhà nước với tinh thần trách nhiệm như làm cho chính mình.
Về những vấn đề ĐBQH quan tâm liên quan đến Luật Đấu thầu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu các ý kiến với tinh thần sửa Luật là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục, quy trình, khắc phục các hạn chế, bất cập, đáp ứng yêu cầu về hiệu quả cao, đẩy nhanh tiến độ.
Theo báo cáo giải trình tiếp thu Dự án Luật sửa 8 Luật được Chính phủ gửi đến Quốc hội, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, cơ quan thẩm tra, Luật quy định nguyên tắc trao quyền cho chủ đầu tư được ưu tiên áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu có quy trình, thủ tục đơn giản, thuận lợi nhất như chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng. Ngoài các hình thức được ưu tiên áp dụng nêu trên, chủ đầu tư được lựa chọn các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh và các hình thức khác phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu. Đồng thời, mở rộng cơ chế chỉ định thầu và áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu, dự án; bổ sung, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát đối với các gói thầu này, bảo đảm phù hợp với chủ trương chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”.
Luật quy định áp dụng phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu theo các tiêu chí kỹ thuật hoặc kết hợp giữa kỹ thuật và giá đối với các gói thầu trong lĩnh vực công nghệ cao, y tế, công nghệ chiến lược nhằm lựa chọn nhà thầu có điểm kỹ thuật cao nhất, phương pháp kỹ thuật tối ưu, đáp ứng yêu cầu thực hiện gói thầu.
Để đơn giản hóa quy trình, thủ tục đấu thầu, rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu, dự án, Luật đã bỏ thủ tục thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu đối với hình thức đấu thầu đơn giản, quy mô nhỏ… Phân cấp trách nhiệm phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu của người có thẩm quyền cho chủ đầu tư; không bắt buộc thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu, hồ sơ mời thầu.
Áp dụng Luật đối với doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập
Theo nội dung sửa đổi của Luật Đấu thầu, hoạt động lựa chọn nhà thầu của bất kỳ đối tượng nào (kể cả doanh nghiệp nhà nước) có sử dụng vốn ngân sách nhà nước đều phải thực hiện theo quy định của Luật Đấu thầu. Đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu không sử dụng vốn ngân sách nhà nước, doanh nghiệp nhà nước được quyền tự quyết định trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình. Đồng thời, Luật bổ sung quy định nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả, bảo đảm việc thực hiện quyền tự chủ của doanh nghiệp nhà nước gắn với yêu cầu quản lý chặt chẽ, phòng ngừa rủi ro và sử dụng vốn hiệu quả của doanh nghiệp.
Luật chỉ trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư (Nhóm 1) và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên (Nhóm 2) quyết định hoạt động mua sắm không sử dụng ngân sách nhà nước; đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (Nhóm 3) thì vẫn phải tuân thủ Luật Đấu thầu đối với các hoạt động mua sắm sử dụng nguồn thu hợp pháp của đơn vị (không phải là ngân sách nhà nước).
Luật tiếp tục sửa đổi, bổ sung một số quy định để bảo đảm lựa chọn được nhà thầu có năng lực, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và tiến độ thực hiện công trình. Cụ thể, bổ sung cơ chế xử lý trong trường hợp nhà thầu chào giá dự thầu thấp bất thường, đột biến; bổ sung quy định để kiểm soát việc nhà thầu phụ chuyển nhượng phần công việc của mình cho các nhà thầu khác để khắc phục tình trạng “bán thầu” nhiều lần, giảm chất lượng công trình. Cá thể hóa trách nhiệm của chủ đầu tư, tổ chuyên gia và các bên liên quan trong từng bước của quy trình, đồng thời quy định chế tài xử lý nghiêm hành vi vi phạm như: cấm tham gia đấu thầu, xử phạt hành chính hoặc chuyển cơ quan điều tra đối với hành vi vi phạm nghiêm trọng (như thông thầu, gian lận, chuyển nhượng thầu…). Yêu cầu chủ đầu tư phải đánh giá kết quả thực hiện hợp đồng, chất lượng hàng hóa, dịch vụ đã sử dụng trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia để tạo cơ sở dữ liệu về năng lực, kinh nghiệm, uy tín nhà thầu…, tăng tính minh bạch, tạo cơ sở giám sát và đánh giá uy tín nhà thầu. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh đấu thầu điện tử…
Những nội dung mới tại Luật Đấu thầu nhận được sự đồng thuận cao, trong đó nội dung mở rộng quyền tự chủ của chủ đầu tư trong việc quyết định các hình thức lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật được kỳ vọng tạo cơ chế linh hoạt, chủ động, bảo đảm thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.