Ngày 18/8/2025, Nghị định số 228/2025/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập chính thức có hiệu lực. Đây là một bước điều chỉnh quan trọng nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm nghề nghiệp của các tổ chức, cá nhân hành nghề kiểm toán, đồng thời góp phần bảo vệ lợi ích công chúng và đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường tài chính.
Trong bài viết này, chúng tôi phân tích chi tiết các hình thức xử phạt chính, bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả được quy định tại Nghị định mới để các doanh nghiệp và kiểm toán viên hành nghề có thể nắm bắt và tuân thủ.
- Hình thức xử phạt chính và bổ sung
Theo Điều 4 Nghị định 228/2025/NĐ-CP, đối với mỗi hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập, cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt chính sau:
- Cảnh cáo
- Phạt tiền
Ngoài ra, tùy tính chất và mức độ vi phạm, cá nhân, tổ chức còn có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung:
- Tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán từ 01 tháng đến 24 tháng
- Tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán hoặc đình chỉ kinh doanh dịch vụ kiểm toán từ 01 tháng đến 24 tháng
- Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính
Việc xác định mức phạt tiền cụ thể, tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ được áp dụng theo Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản hướng dẫn chi tiết. Đặc biệt, trường hợp vi phạm nhiều lần sẽ bị coi là tình tiết tăng nặng.
Ngoài xử phạt hành chính, tổ chức và cá nhân có hành vi vi phạm còn có thể bị áp dụng biện pháp quản lý nhà nước theo Luật Kiểm toán độc lập và thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
- Biện pháp khắc phục hậu quả
Theo Điều 5 Nghị định 228/2025/NĐ-CP, ngoài hình thức xử phạt, tổ chức và cá nhân vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập còn có thể bị áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả như:
- Buộc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, trích lập quỹ dự phòng rủi ro
- Buộc xây dựng, vận hành hệ thống kiểm soát nội bộ; lập và công bố trang thông tin điện tử; cải chính thông tin sai sự thật
- Buộc nộp lại số lợi ích bất hợp pháp hoặc nộp lại các giấy tờ, chứng chỉ, giấy phép được cấp sai quy định, giả mạo hoặc gian lận
- Buộc thực hiện thủ tục điều chỉnh, cấp lại, trả lại Giấy chứng nhận; hoặc liên danh với doanh nghiệp đủ điều kiện khi cung cấp dịch vụ kiểm toán qua biên giới
- Buộc gửi báo cáo, giải trình, cung cấp thông tin đầy đủ; tuân thủ chuẩn mực kiểm toán và đạo đức nghề nghiệp
- Buộc thu hồi hoặc cấp lại Giấy chứng nhận tham gia cập nhật kiến thức theo quy định
- Buộc xóa ngành nghề kinh doanh dịch vụ kiểm toán nếu không đủ điều kiện; buộc ký kết hợp đồng kiểm toán theo đúng quy định
- Buộc không được đăng ký hành nghề kiểm toán trong thời hạn từ 01 đến 24 tháng
Tổ chức, cá nhân vi phạm phải tự thực hiện và chịu mọi chi phí khắc phục, đồng thời báo cáo kết quả cho cơ quan có thẩm quyền trong vòng 10 ngày làm việc kể từ ngày quyết định xử phạt được ban hành.
- Ý nghĩa và tác động của quy định mới
Việc ban hành và áp dụng các quy định mới về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập mang nhiều ý nghĩa quan trọng:
- Tăng cường tính răn đe đối với các hành vi vi phạm, ngăn chặn tái phạm
- Nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp của kiểm toán viên và doanh nghiệp kiểm toán
- Bảo vệ lợi ích công chúng, đặc biệt là nhà đầu tư và các bên liên quan
- Củng cố niềm tin vào báo cáo tài chính và tính minh bạch của thị trường
- Góp phần đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam
Nghị định 228/2025/NĐ-CP đã tạo ra hành lang pháp lý chặt chẽ hơn cho hoạt động kiểm toán độc lập, vừa đảm bảo công bằng cho các tổ chức, cá nhân hành nghề, vừa bảo vệ quyền lợi công chúng. Các doanh nghiệp kiểm toán và kiểm toán viên hành nghề cần chủ động rà soát, tuân thủ nghiêm túc các quy định mới, đồng thời nâng cao hệ thống kiểm soát nội bộ và đạo đức nghề nghiệp nhằm tránh rủi ro pháp lý.