Sáng ngày 9/9/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp với sự tham dự của đại diện nhiều bộ, ngành. Cuộc họp tập trung thảo luận về dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (sửa đổi), dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị và các văn bản hướng dẫn kèm theo. Đây được xem là bước đi quan trọng, mở đường cho sự thay đổi trong cách tiếp cận quy hoạch tại Việt Nam. Việc sửa đổi Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn đang trở thành một trong những nội dung trọng tâm, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển, đồng thời tháo gỡ những vướng mắc kéo dài trong công tác quy hoạch.
1.Rút ngắn quy trình, tinh giản thủ tục
Một trong những điểm mới nổi bật của dự thảo là việc rút ngắn quy trình lập quy hoạch. Nếu như trước đây công tác quy hoạch phải trải qua nhiều tầng nấc, gây kéo dài thời gian và phát sinh thủ tục, thì nay Bộ Xây dựng đề xuất chỉ giữ lại hai cấp:
- Quy hoạch chung (bao gồm cả nội dung phân khu).
- Quy hoạch chi tiết gắn liền trực tiếp với dự án.
Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ giảm độ trễ trong triển khai dự án, loại bỏ các thủ tục chồng chéo, đồng thời vẫn bảo đảm tính khoa học và đầy đủ của quy hoạch. Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn nhấn mạnh, việc tinh giản không đồng nghĩa với đơn giản hóa nội dung mà chính là tập trung vào “đầu bài” rõ ràng, giao nhiệm vụ cụ thể để đơn vị tư vấn triển khai hiệu quả.
2. Phân cấp mạnh mẽ – cấp xã có thể tự lập, phê duyệt quy hoạch
Một đổi mới đáng chú ý khác là cơ chế phân cấp, phân quyền linh hoạt. Theo dự thảo, cấp xã hoàn toàn có thể tự lập và phê duyệt quy hoạch nếu có đủ năng lực. Ngược lại, tại những khu vực vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, cấp tỉnh sẽ trực tiếp hỗ trợ và quyết định.
Cách làm này không chỉ tạo sự chủ động cho chính quyền cơ sở, mà còn thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, nâng cao tính khả thi của quy hoạch gắn với thực tiễn địa phương. Đặc biệt, quy hoạch sẽ bao gồm đầy đủ các chỉ tiêu kỹ thuật, kinh tế – xã hội, quy chuẩn xây dựng, có khả năng thay thế cho nhiều quy hoạch khác, kể cả kế hoạch sử dụng đất.
3. Tiêu chí phân loại đô thị – không chỉ dựa vào dân số
Song song với việc rút gọn quy trình, dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị cũng được bàn thảo. Mục tiêu là xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá toàn diện, làm cơ sở để chuyển đổi mô hình đơn vị hành chính (như từ xã lên phường, từ tỉnh lên thành phố trực thuộc Trung ương).
Bộ Xây dựng đề xuất 3 nhóm tiêu chí chính:
- Vai trò, vị trí và chức năng: Chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa – xã hội, trung tâm tổng hợp hay chuyên ngành.
- Mức độ đô thị hóa: Quy mô dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp, tỷ lệ dân số đô thị – nông thôn.
- Trình độ phát triển hạ tầng và kiến trúc cảnh quan: Hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, quản lý phát triển đô thị.
Dựa vào hệ thống tiêu chí này, các đô thị cả nước sẽ được phân thành 4 nhóm cơ bản: từ đô thị trung tâm cấp quốc gia, đô thị cấp vùng, đô thị cấp tỉnh cho đến các đô thị quy mô nhỏ hơn.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý, việc phân loại đô thị không thể chỉ dựa vào quy mô dân số hay mật độ xây dựng, mà cần phản ánh chiều sâu chất lượng: từ bản sắc văn hóa, khả năng thích ứng biến đổi khí hậu, ứng dụng đô thị thông minh – chuyển đổi số, cho đến giao thông, không gian ngầm, y tế, giáo dục, văn hóa, thể thao.
4. Hướng tới mô hình đô thị hiện đại, gắn kết nông thôn
- Bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất với hệ thống chính quyền địa phương hai cấp.
- Kế thừa thành quả từ hàng trăm đô thị đã hình thành, cùng các quy hoạch vùng, chiến lược phát triển KT-XH đang phát huy hiệu quả.
- Định hướng phát triển hiện đại, xây dựng quy hoạch tổng thể mạng lưới đô thị – nông thôn trên phạm vi toàn quốc.
Một trong những quan điểm then chốt là quy hoạch đô thị không thể tách rời quy hoạch nông thôn. Ngay trong một thành phố trực thuộc Trung ương vẫn tồn tại các khu vực nông thôn, với đất nông nghiệp, bản sắc văn hóa và nhu cầu hạ tầng đặc thù. Do đó, luật sửa đổi cần đưa ra các mẫu thiết kế phù hợp từng vùng, vừa bảo đảm tính bền vững, vừa tạo quỹ đất cho quá trình đô thị hóa trong tương lai.
Ngoài ra, dự thảo cũng định hình rõ các mô hình phát triển mới: đô thị nén, đô thị sinh thái, đô thị thông minh, đô thị vệ tinh, đô thị TOD (theo hướng tuyến giao thông)… Đây sẽ là khung định hướng dài hạn để Việt Nam xây dựng hệ thống đô thị hiện đại, gắn liền với hội nhập và phát triển bền vững.
Có thể thấy, dự thảo sửa đổi Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn không chỉ là sự tinh giản về thủ tục, mà còn là bước đột phá về tư duy quản lý và phát triển không gian quốc gia. Việc rút ngắn quy trình, phân cấp mạnh mẽ cho cơ sở, cùng với hệ thống tiêu chí phân loại đô thị mới sẽ tạo nền tảng quan trọng để quy hoạch thực sự trở thành công cụ khoa học, hiện đại, định hướng phát triển lâu dài cho đất nước.